Kanlaon – Philippine Spirits

Kan’s Serpent – Tagalog Translation

admin — Sat, 19 Aug 2023 12:27:59 +0000

*Note this story is in Tagalog

Noon unang panahon, ang isla ng Negros ay pinamumunuan ng isang mapayapa’t mabuting haring nagngangalang Laon.

Isang araw, bumuhos ang napakalakas na ulan. Umapaw ang mga ilog, at di kalauna’y bumaha nang abot-leeg. Lumapit ang mga tao sa kanilang hari upang humingi ng tulong.

Nagpatawag ng pagpupulong si Haring Laon. Iminungkahi niyang gumawa sila ng bundok ng lupa na di matitinag o malulubog ng anumang baha. Sumigaw ang mga tao, “Wala tayong kagamitan!” Iwinagayway ng hari ang kanyang panyo. Mula sa kawalan ay lumitaw ang pala at asarol. Hindi pa rin nakontento ang mga tao. “Paano tayo gagawa ng bundok nang walang mga bato?” Pumadyak si Haring Laon at muli ay lumitaw ang mga bato.

Nagtulung-tulong ang mga tao upang makabuo ng bundok na umabot nang anim na libong talampakan ang taas. Doon sila nanatili hanggang sa humupa ang baha.

Tila mapaya ang lahat hanggang sa isang umaga nang magising ang hari sa isang kaguluhan. Isang higanteng ahas na may pitong ulo ang papalapit sa bayan. Takot na takot ang mga tao sa pulang mga mata at umuusok nitong ilong. Sa gabi, bumubuga ng apoy ay ahas na siyang pumapatay sa mga tanim at hayop sa bayan.

Nauubos na ang pag-asa ng mga tao hanggang sa isang araw ay dumating ang isang binatang nagngangalang Kan. Sinabi niya kay Haring Laon na papatayin niya ang ahas. Tuwang tuwa naman ang hari sa pangakong ito ni Kan.

Sinabi ni Haring Laon na bibigyan niya ng pabuyang kayamanan si Kan kung matatalo niya ang ahas. Ipinangako din ni Haring Laon ang kamay ng kanyang anak na dalaga upang ipakasal kay Kan.

Si Kan ay hindi ordinaryong tao. Alam niya ang wika ng mga hayop at ibon. Nang dumating ang araw ng sagupaan, dumulog si Kan sa mga ito upang tulungan siya. Kinagat ng mga hayop ang katawan ng ahas at tinuka naman ng mga ibon ang mga mata nito. Nang nalingat ang ahas ay pinutol ni Kan ang pitong ulo nito.

Inihandog ni Kan ang pitong ulo ng ahas kay Haring Laon. Ayon sa kanyang pangako, pinaulanan ng kayamanan si Kan at ipinakasal sa kanya ang anak na dalaga ng hari.

Noong mamatay si Haring Laon, pinalitan siya ni Kan bilang hari ng bayan. Ang bundok na ipinatayo ni Haring Laon ay nananatili pa rin, at tinawag itong Kanlaon bilang pag-alala sa kabayanihan ng binata at kabutihan ng hari.

“At dito natin tatapusin ang kwento.”

Isinara ni Lola Anding ang libro at pinanood ang kanyang mga apo hanggang sa makatulog sila. Ang paborito niyang si Rhai ay laging nagtatanong. Sa yari niya ay magiging iskolar ito balang araw. Umasa si Lola Anding na abutan niya pa ang araw na iyon.

Nagnilay-nilay siya sa istoryang ikinuwento niya sa mga bata. Ang alamat ng Bundok Kanlaon ay isang nakahahangang kwento! Isang binatang nakikipaglaban sa mga higanteng ahas, isang haring may taglay na mahika, ang kanyang bayan na kayang magtayo ng bundok, mga hayop at ibon na tumutulong sa pagpuksa ng kalaban—lahat nang ito’y nagbigay ng kinang sa mga mata ng kanyang mga apo.

Inisip niya kung anong aral ang napulot ng bawat bata sa kwento. Si Rhai, siyempre, ay ginambala ang kanyang pagbabasa upang magtanong. “Bakit may kakaibang kapangyarihan ang hari? Bakit kaya ni Kan ang makipag-usap sa mga hayop? Gaano katagal binuo ng mga tao ang bundok?”

Ang kanyang katalinuhan ay maliwanag sa kanyang mga tanong. Inisip ni Lola Anding kung mapupunan ba ni Rhai ng kanyang imahinasyon ang sarili niyang mga tanong.

Si Faye naman ay natakot sa kwento. Yakap-yakap niya ang kanyang laruang buwaya habang inaarte ni Lola Anding ang pagpatay ni Kan sa ahas. Kaawa-awang bata. Gusto niya lang namang maging magkaibigan ang lahat. “Kung kayang makipag-usap ni Kan sa mga hayop, bakit hindi na lamang niya kinausap ang ahas upang paalisin ito?” tanong ni Faye.

Sinagot naman siya ni Fernando, “Ang ahas ay masama at dapat lamang siyang turuan ng leksyon!” Iwinasiwas ni Fernando ang kanyang laruang espada at napabuntong-hininga na lamang si Lola Anding. Isang araw ay makakasakit ang batang ito at ang laruan niya. Ang simpleng pag-iisip ni Fernando ay isang hiwaga. Inisip ni Lola Anding kung gaano katagal makikita ni Fernando ang mundo mula sa inosente niyang mga mata. Napailing na lamang si Lola Anding, “Marapat lamang sa mga bata ang kanilang kamusmusan,” bulong niya sa kanyang sarili.

Kinumutan niya ang mga bata at isa-isang hinalikan sa noo. Sa kanilang mga panaginip ay haharapin nila ang kani-kanilang bersyon ng ahas—o sa kaso ni Faye ay makipagkaibigan sa kanila.

Ngumiti si Lola Anding. Naalala niya ang unang beses na narinig niya ang alamat mula sa kanyang lolo. Noong mga panahong iyon ay walang ibang pagkakaabalahan kaya’t sabik na sabik siya sa mga kwentong ito.

At ano naman ang nakuha niya mula sa mga ito?

“Sa buhay ay marami kang haharaping mga ahas, at matatalo mo sila sa pamamagitan ng iyong sariling kakayahan. Gamitin mo ang anumang tinataglay mo sa pagharap sa pagsubok at ika’y gagantimpalaan sa huli.”

Pinanghawakan ni Lola Anding ang aral na ito at hindi kailanman kinalimutan kung ano ang kanyang ipinaglalaban.

At sulit nga ba ito?

Muli niyang tiningnan ang natutulog niyang mga apo at siya’y tumango.

“Oo naman,” bulong niya sa kanyang sarili.

=———————————–=

English Version

Long ago, the island of Negros was ruled by a peaceful and kind-hearted king by the name of Laon.

One day heavy rains fell. The river overflowed and as time went on the water became neck-deep. The people went to their king to ask for aid.

Laon called for a meeting. He said that they should build a mound of earth that would overcome any flood. The people shouted, “We have no tools!” and the king waved his handkerchief and a spade and heavy hoe appeared. Still there was discontent. “How can we build this mound without stones?!” and Laon stomped his feet and stones magically appeared.

Together the people built a mound that reached six thousand feet above sea level. It was there that they took refuge until the water went away.

Everything seemed to be alright until one morning a great commotion woke the king from his sleep. A giant serpent with seven heads was approaching the village. Its red eyes and smoking nose frightened the villagers. At night, the snake would breathe fire damaging crops and killing the animals around the village.

It seemed impossible to challenge the serpent until one day a young man named Kan appeared. He told king Laon that he would kill the snake and the king was glad.

Laon said that he would reward Kan with riches and the hand of his beautiful daughter if Kan was successful in ridding the village of the serpent.

Kan was no ordinary man. He knew the languages of the birds and the beasts. And when it came time to fight the serpent he called on them for aid. The beasts bit the serpent’s body and the birds pecked its eyes. They gave Kan enough of an opening and the youth sliced off the serpent’s heads.

With the snake dead, Kan presented the seven heads to king Laon. There he was showered with riches and married the daughter of the king.

When king Laon died Kan became the king of the tribe. The mound that saved the villagers from the flood remains, called Kanlaon in memory of the brave youth and the kind king.

“And there we end our story.”

Loala Anding closed the book and watched her grandchildren fall asleep. Rhai was her favorite, always asking questions. He would probably be a scholar in the future. Lola Anding hoped that she would live to see that.

She reflected on the tale she told the children. The legend of Mount Kanlaon, such a romantic story! A brave youth fighting off giant serpents, a magical king and his village building a mountain, birds and beasts helping to fight off evil, all these things made her grandchildren’s eyes light up with wonder.
She wondered what each child would take from the story.

Rhai, of course, interrupted her a few times and asked her why things were the way they were. “Why did the king have magic?” “Why was Kan able to speak the languages of the animals?” “How long did the people take to build the mound?”
His inquisitive spirit was so evident in his questions, she wondered if he would fill in the blanks with his own imagination.

Now Faye was afraid of the story, she clutched her stuffed crocodile tight while Lola acted out the part of cutting up the serpent’s heads. Poor girl, she just wanted everyone to be friends. She asked, “If Kan could speak to animals, why couldn’t he speak to the serpent to go and leave everyone alone?”

Fernando shot back at her with his usual wit, “The serpent was evil and evil things need to be dealt with!” He swung his toy sword around and Lola Anding sighed. One day he would poke an eye out with that thing. His single mindedness was a sight to see. She wondered how long he would view the world in black and white. She shook her head, “The child deserves his innocence,” she whispered to herself.

She tucked them all in and gave them a kiss goodnight. They were off to fight their own serpents in their dreams, or in Faye’s case make friends with them.

Lola Anding smiled. She remembered the first time she heard this story from her own grandfather. In those days entertainment was hard to come by and she looked forward to these stories with an open mind.

And what did she get from it?

“In life you will fight serpents, and you will have to overcome them with your gifts. Use what you were given to face your challenges and you will be rewarded.”

She took those words to heart and never forgot what she fought for.

And was it worth it?

She looked at her sleeping grandchildren and gave a slight nod.

“Of course it was,” she whispered to herself.

*Tagalog is an Austronesian language spoken as a first language by a quarter of the population of the Philippines and as a second language by the majority. Its standardized form, officially named Filipino, is the national language of the Philippines, and is one of two official languages alongside English.

Written by Karl Gaverza

Translation by Dana Garcia
Copyright © Karl Gaverza

Adapted from The Legend of Mt. Canlaon in Negros Oriental and Siquijor Island Legends, Beliefs and Folkways. Aldecoa-Rodriguez. 2000.

Kan’s Serpent Illustration by Paul Medalla
FB: Apolonio Draws
IG: instagram.com/apolonio.draws/
artstation: artstation.com/zerobreed

Hari sa Bukid – Pangasinan Translation

admin — Wed, 14 Sep 2022 04:07:14 +0000

Alikas nën Anselmo ya manggiwgiw so lima to nën intanëm to so pilimiron bukël. Amta to ya ag labay na hari na palandëy so gagawaën to, natataktakot mët diad nagawad sikato. Balët, balëg so nagamoran ëd saman. No makpël labat iray managtanëm, sarag dan nisabi ëd tagëy na palandëy so tabakon itatanëm da.

Binukay so dalin insan inkotkot so bukël.

Aman a labi, akogip nën Anselmo so hari. Wala rad katakëlan, mankaarapan. Amitlon tinapik na hari so dalin, insan taloran mëlanting a too so pinmaway diman. Inmësaës so hari balët ag to narëngël nën Anselmo, kasumpal to, binmatik iray mëlanting papaway na katakëlan.

Atilak si Anselmo tan imay hari, balët singa ag nanënëngnëng na hari so lakin natatakot. Tinapik lalamët na hari so dalin na amitlo tan mas amayamay so pinmaway iran mëlanting. Mankëlaw si Anselmo katon tinumbok to iramay mëlanting pian nëngnëngën no antoy gagawaën da.

Nën asabi to so sampot na katakëlan, inmangës sikato ëd samay apatnagan to, adasig so tanëm a tabako anggad nasabi na pakanëngnëng to. Natan labat akanëngnëng sikato na unman a karakël a tabako. Okupadon mantatanëm na mas amayamay nin tabako iramay mëlanting. Binilang nën Anselmo so nilasos a mëlanting a mankikimëy ëd saman a dalin.

Inëmbënan to may sakëy ya mëlanting insan to tinëpët no antoy gagawaën da. “Siyempre, para ya ëd hari,” balikas to may mëlanting, “kaukulaan na hari so tabako pian makasigarilyo.” Binmëneg may mëlanting ëd si Alselmo tan man-ëlëk ëd kaambagëlan na tëpët to.

Diman tinmunda so pankokogip to, ëd samay mëlanting tan samay tanëm a tabako. Manparok so puso nën Anselmo, karuman to labat intanëm imay pilimiron bukël, balët nononotën to la no antoy nagawan dusa ëd sikato.

Pigan agëw ya nan-gonigon sikato, nodnonotën ton ëkalën la may bukël a intanëm to. Ag makarëën so kanonotan to diad dusan onsabid sikato.

Siansia ni, anggapoy nagagawa. Onsasabi ni agëw tan nababalang ni so bulan kaibad labi. Mankukukaok ni so lalong ëd parehon oras inagëw-agëw, tan unbubuna nin siansia iray tabako diad Kanlaon.

Ag binmayag, naimano na arom ya linmampas lad golis so pantatanëman nën Anselmo. Binmalëg so maagom dan mata ëd naalan yaman, katon inawit da mët iray gawa dan bukël na tabako insan nantanëm diad pantatanëman nën Anselmo.

Balët, anggapo nin siansia so agawa. Apanoy tabako so entiron Kanlaon.

Wala ray arom a nampasakbay ëd saray managtanëm. “Nonot yo no antoy imbaga na hari! No dia tayo nantanëm, alaën to so entiron tabako insan to sigarilyoën ya amin!”

Balët anggapoy undëdëngël ëd panangasi da. Anggad maong a too ët napëpërëng ëd yaman.

Diad labi, wala ray nandaragop palibër ëd sakëy ya pool tan man-iistorya nipaakar ëd hari na palandëy. Ta no akin ët walay pakapanyari to ëd mundo balët pinili to so man-ayam kaiba ray totoo nën say man-olëy ëd sikara.

Ninonot da may nën binilin ira na hari ya ag ira mantatanëm diad lampas na linyan impagolis to ëd saray mëlanting palibër tan asinggër ëd tapëw na palandëy. Pantotongtongan da may agëw ya tinmaynan so hari. No panonto may akis na saray totoo nën impaamta man na hari.

“Say bilin ko labat ët ag kayo mantatanëm diad lampas to may golis ëd tagëy, no ag yo ya inonor, alaën kon amin so tabako insan anggapo mët la so balon unboyag diad gilig a palandëy anggad ag ko nasusumpal ya sigarilyoën man ya amin.” Tinapik tan inlukas na hari so dalin, insan abalang sikatod palandëy.

Intoor na totoo imay sipan da balët, siyempre, tinmunda ëd si Anselmo.

Anggano nid amin lan agawa, nantanëm nin siansia sikato na amayamay ya tabako. Anonotan to may kogip to, imay panlabay to na say pasol to ët singa may unman mët ëd hari, onsasabi anggad sampot a pakanengneng.

Kayari na pigan taon ët alingwanan lay totoo so hari na palandëy anggad samay sipan da ëd sikato.

Atanëman lay tabako so entiron palandëy na Kanlaon insan yinmaman la ray totoo lapod saray naaani da.

Anggad saray simplin too ët mikakasakëy ëd saray magarbon pistan gagawaën da. Singa anggapo so makapampatunda ëd panagselebra na totoo diad nala dan balon yaman.

Balët, tinmunda nën linmukas so dalin insan amawil imay hari na palandëy.

Unaan ya tinmaynan si Anselmo. Nalilikna toy giwgiw anggad pukë-pukël to, amta to ya sinmabi la so agëw na pambayaran ton amin so ginawa to. Ag mët la linmingaw sikato nën maplës a binmatik palëksab na palandëy.

Makapaërmen ya nëngnëngen so sinmublay. Nën saman a napnoy tabako, natan ët anggapo la so tanëm a nanëngnëng ëd Kanlaon. Ag makapanisia iray managtanëm ya unman labat kapëlës a nabalang iray tanëm da, alingwanan da lay tuan pakapanyari na hari.

Marëndëën so totoo, singa amta da lay nagawa. Kabëbëkta, sinmabog ëd dagëm so tapëw na palandëy ya nan-gaway abot a napnoy pool tan asëwëk.

Alabas lan maong so nagagawa ya ag mët la nanyarian na anggad say sangkamakpëlan ëd sikara. Nanlumbaan iray totoo ëd amin na direksiyon, natatakot ëd sanok na hari.

Aman a labi, nankogip si Anselmo.

Makapal ya asëwëk so pinmatnag ëd arap nën Anselmo. Inmukok sikato anggad anëngnëng to may hari ya masisisgarilyo na tabako. Tinmalimukor sikato san kinmërëw na perdona.

Balët ag lalamët naimano na hari si Anselmo. Amitlon tinapik na hari so dalin insan pinmaway iray mëlanting. Nan-awit iramay mëlanting na tabakon iyarom dimad samay sigarilyoën na hari.

Apaliberay asëwëk so palandëy na unsësëlëk anggad saray lëtak. Singa puwersan manpapairap. Alikas nën Anselmo ya singa natëtërak so pagëw to lapod samay amayamay ya nasusungap ton asëwëk.

Insan abangon sikato.

Linmipas iray taon tan wala la ray totoon pinmawil ëd palandëy. Nanlëtnëg iray purok dia rad diking to, balët anggapo lay masibëg odino siopan ambagël a mantanëm na tabako diad palandëy.

Anggapoy makaamta no anto lay nanmaliwa ëd Anselmo, ibabaga na arom ya inawit na hari sikato pian naitdan na niduduman dusa. Ibabaga da ray arom balët ya linmad arawi sikato ta babatikan toy sanok na hari.

Balët ag la bali, amta da ray totoo ya kapila mët iran nan-gaway aliwa. Anggapo so naitanëm ëd Kanlaon diad saray onsublay na henerasyon.

Anggapo anggad ag naupot na hari imay tabako to.

=————————————=

English Version

Anselmo felt his hands quiver as he planted the first seed. He knew what he was doing was against the wishes of the king of the mountain, and he was fearful of the price. Yet, there was so much to gain. Tobacco plants could stretch until the mountaintop if only the farmers had enough backbone to take the leap.

The earth was parted and the seed buried.

That night he dreamt of the king. They were in a forest facing each other. The king tapped the ground three times and small men sprang from the earth. The king said something Anselmo couldn’t hear and the small men ran towards the edges of the forest.

Anselmo and the king were left alone, but it seemed that the king couldn’t see the scared man. The king tapped the ground three more times and even more small men appeared. Alfonso was curious so this time he followed the small men to see what they were doing.

As he reached the end of the forest he gasped at the sight, rows of tobacco plants that extended towards the horizon. He had never seen so many tobacco plants. The small men were busy planting even more tobacco. Anselmo counted hundreds, no thousands of small men toiling in the fields.

He grabbed one of the small men and asked what they were doing. “Why this is for the king, of course,” said the small man, “the king needs his tobacco to smoke.” The small man then turned his back on Anselmo snickering at such a stupid question.

The dream ended there, with the small man and the tobacco plant. Anselmo’s heart was pounding, it was yesterday when he planted the first seed and he wondered what his punishment would be.

He agonized for days, wondering if he should take back the seed he planted. His mind raced for months about what his punishment would be.

Still, nothing happened. The sun still rose and the moon faded into the night. The roosters crowed at the same time every day and the tobacco plants grew around Kanlaon as they always have.

Soon, others noticed that Anselmo was planting above the line. Their eyes grew greedy with the promise of gold and they too took tobacco seeds and planted where Anselmo did.
And again, nothing happened. Kanlaon was filled to the brim with tobacco.

There were those that tried to warn the farmers. “Remember what the king said! If we plant here then he would carry all the tobacco away and smoke it all!”

Their cries fell on deaf ears. Money blinds even the most humble of men.

In the night there would be those that huddled around campfires and told the story of the king of the mountain. How he had absolute power over the earth, but sought to live alongside humans rather than rule over them.

They recounted how he had asked the people not to plant above a certain line that he had ordered his small men to draw around the mountain near the top. They told of the day when the king left. How the people shed tears at the kings pronouncement.

“I only ask that you will not plant above the line, if you do I will take all the tobacco away and no more shall grow along the mountainside until I have smoked it all.” The king tapped the ground and opened the earth, disappearing into the mountain.
The people kept their promise until Anselmo, of course.

Throughout all this he planted more tobacco. He remembered the dream, how he wished that his fields would look like the king’s, stretching until the horizon.

Years passed and the people forgot about the king of the mountain and their promise to him.

The mountain of Kanlaon was covered entirely by tobacco plants and the people grew rich and fat from their harvests.
Even the most humble of the people joined in the lavish fiestas that were held. It seemed like nothing could stop their celebrations of the people’s newfound wealth.

That is, until the earth opened and the king of the mountain returned.

Anselmo was the first to flee. He could feel the rumble in his bones and he knew the day of reckoning had come. He didn’t even look back as made a dash for the foot of the mountain.
It was a terrible sight to behold. Once filled with tobacco, Kanlaon was now bare. The farmers could not believe that their crops had disappeared so easily, but they had forgotten the true power of the king.

There was silence among the people, as if they knew what was about to happen. Suddenly the mountaintop exploded into the air, creating a crater filled with smoke and fire.

This was too much for even the bravest of them. The people fled in all directions, fearful of the king’s wrath.

That night Anselmo dreamed.

A thick cloud of smoke appeared before Anselmo. He coughed until he saw the king smoking tobacco. He went down on his knees and asked for forgiveness.

Again, the king did not notice his presence. He tapped the ground three times and small men appeared. The small men then brought more tobacco for the king to smoke.

Smoke filled the mountain, filling each crevice. It was an oppressive force. Anselmo felt his chest about to explode from inhaling so much smoke.

Then he awoke.

Years passed by and there were those that returned to the mountain. They set up their villages along the sides, but no one was brave or foolish enough to grow tobacco on the mountain.

No one knows what became of Anselmo, some say the king stole him away for special punishment. Others say that he moved far away, trying to escape the king’s wrath.

It does not matter, for the people know they are complicit in his crime. Nothing will be planted on Kanlaon for generations.

Not until the king is done smoking his tobacco.

*Pangasinan (Salitan Pangasinan) – sometimes called Pangasinense is one of the major languages of the Philippines. It is the language spoken in the province of Pangasinan, on the west-central seaboard of the island of Luzon along the Lingayen Gulf, the northern portion of Tarlac and southwestern La Union, most of whom belong to the Pangasinan ethnic group. Pangasinan is also understood in some municipalities in Benguet, Nueva Ecija, Nueva Vizcaya, and by the Aeta or Aeta of Zambales.

Written by Karl Gaverza

Translation by Dean Alfred Narra
Copyright © Karl Gaverza

Story adapted from THE TOBACCO OF HARISABOQUED http://www.sacred-texts.com/asia/pfs/pfs03.htm

Hari sa Bukid Illustration by Camille Chua
Instagram: @frillion
Facebook: Frillion‘

Hari sa Bukid – Tagalog Translation

admin — Sun, 19 Dec 2021 10:59:31 +0000

*Note this story is in Tagalog

Nanginginig ang kamay ni Anselmo habang siya ay nagtatanim. Alam niya na tuligsa sa kahilingan ng hari ng kagubatan ang kaniyang ginagawa at mayroon itong kabayaran. Ganoon pa man, marami siyang aanihin kapag ipagpapatuloy niya pa ito. Kung malakas lang ang loob ng mga magsasaka, lalawak ang tanim ng tabako hanggang sa maabot ang tuktok ng kabundukan.

Hinukay niya ang lupa at itinanim ang buto.

Sa gabing iyon napaginipan niyang magkaharap sila ng hari.Tinapik nito ang lupa nang tatlong beses at may mga maliliit na taong umusbong mula sa lupa. May sinabi ang hari pero hindi ito marinig ni Anselmo at nagsitakbuhan ang mga maliliit na tao sa kaduluduluhan ng kagubatan.

Mag-isa na lamang ang hari at si Anselmo. Mukhang hindi nito napansin na takot si Anselmo kaya ipinapagtuloy pa nito ang kaniyang ginagawa. Tinapik ulit ng hari ang lupa nang tatlong beses at lumabas ulit ang mga maliliit na tao. Dahil palaisipan kay Anselmo kung saan sila pumupunta at ano ang kanilang ginagawa, sinundan niya ang mga ito.

Pagdating niya sa dulo ng kagubatan, nabigla siya sa kaniyang nakita, hile-hilerang tabako ang nakatanim sa kaniyang harapan. Hindi siya makapaniwala sa dami tanim na umaabot hanggang sa kalayuan. Patuloy lang na nagtatanim ang mga nilalang sa bukid at nakita niya na libo-libo silang nagtatrabaho rito.

Kinuha niya ang isa roon at tinanong kung para saan ang ginagawa nito. “Lahat ng ito ay para sa mahal na hari,” sabi ng nilalang. “Kailangan ng hari ang hari ang tabako para sa kaniyang paninigarilyo” ipinagpatuloy pa nito. Tumalikod at tumawa ito dahil para sa kaniya hindi pinag-isipan ang itinanong sa kaniya.

Nagtapos ang kaniyang panaginip sa pangyayaring iyon. Kinakabahan si Anselmo dahil kahapon lang siya nagsimulang magtanim ng tabako at ngayon nagmumuni-muni siya sa kaniyang kaparusahan.

Ilang araw siyang nagdurusa at nagtataka kung tama ba ang ginawa niya o tama lang na bawiin na lang ang itinanim na buto. Buwan-buwan siyang natataranta kung anong nakalaan na kabayaran para sa kaniyang kamalian.

Sumikat at lumubog ang araw wala pa ring nangyayari. Nagpapatuloy lang ang paglawak ng tabako sa kalupaan ng Kanlaon.

Hanggang sa napansin ng ibang magsasaka na lumampas sa linya ang tinataniman ni Anselmo. Dahil sa pangamba na nilalamangan sila sa kíta, ginaya nila siya.

At ulit wala pa ring nangyayaring parusa. Mas lalo lang yumayabong ang tabako sa Kanlaon.

May mga iba na nagbabala sa mga magsasaka. “Naaalala niyo ba ang sinabi ng hari? Kapag nagtanim tayo na lampas sa lupa natin, uubusin niya lahat ang mga ito at gagamitin sa kaniyang paninigarilyo!”

Walang nakinig sa kanilang mga hinaing. Nakakasilaw ang pera sa mga pangkaraniwang tao.

Gumawa sila ng kampo at doon muna sila nanatili. Nang sumapit ang gabi, pumalibot sila sa apoy at nagkuwento tungkol sa hari ng kabundukan. Nagtataglay siya ng kapangyarihan sa buong kalupaan, pero mas pinili niyang mamuhay kasama ang mga tao sa halip na pamunuan ang mga ito.

Binilang nila kung ilang beses silang sinabihan ng hari na huwag magtatanim lagpas sa linya, na nakapaikot malapit sa tuktok ng kabundukan. Kinuwento nila ang araw kung kailan umalis ang hari at kung paano sila nagsiiyakan sa ipinahayag nito.

“Isa lang ang hinihiling ko sa inyo, at iyon ay huwag kayong magtatanim lagpas sa linyang ginawa ko. Kung susuwayin niyo ang aking hiling, kukuhanin ko lahat ng tabakong nakatanim dito, at wala nang tutubo sa buong kabundukan dahil magiging sigarilyo ko na ang mga ito.” Tinapik ng hari ang lupa at bumukas ang buong lupain hanggang naglaho siya sa kabundukan.

Tinupad ng mga tao ang kanilang pangako, at dumating si Anselmo.

Kahit na alam niya ang naganap na kasunduan, patuloy lang siyang nagtanim ng mas maraming tabako. Naalala niya ang panaginip, kung paano niya ninanais na ang kanyang mga bukirin ay magmukha ng sa hari, malawak hanggang sa abot-tanaw.

Lumipas ang mga taon nakalimutan na ng mga tao ang ipinangako nila sa hari.

Nababalot na ng tabako ang kabundukan ng Kanlaon at yumayaman ang mga tao dahil kanilang mga ani.

Dumarami ang mga taong nakikisaya sa mga marangyang kapistahan. Nagmumukhang hindi na magtatapos ang kanilang pagyaman bunga ng kanilang pagsasaka.

Iyon, hanggang sa bumukas ang kalupaan at nagbalik ang hari ng kabundukan.

Si Anselmo ang unang kumaripas ng takbo. Nararamdaman niya ang pagyanig at takot dahil alam niya na dumating na ang paghuhukom para sa kanilang mga kasalanan. Hindi na niya naisipang lumingon habang tumatakbo pababa sa paanan ng bundok.

Kagila-gilalas ang mga kaganapan sa Kanlaon. Ang dating malalagong mga tanim ay naglaho na parang bula. Hindi makapaniwala ang mga magsasaka na biglang mawawala ang kanilang mga pananim, nakalimutan nila kung gaano kalakas ang hari.

Nababalot ng katahimikan ang mga tao, na parang alam na nila kung ano ang mangyayari. Biglang sumabog ng tuktok ng bundok at naglalaman ito ng usok at apoy.

Sa lahat ng naganap, wala sino man ang hindi matatakot pati ang mga matatapang. Natataranta ang mga tao sa iba’t ibang direksyon bunga ng ipinamalas na galit hari.

Nang gabing iyon, nanaginip si Anselmo.

May makapal na usok sa kaniyang harapan. Naubo siya at nakita niya ang haring naninigarilyo. Lumuhod siya tapat nito at humingi ng kapatawaran.

Hindi napansin ng hari ang kaniyang prsensya. Tinapik nito ang lupa nang tatlong beses at may lumabas na maliliit na tao. Nagdala pa sila ng mga tabako para gamitin ng hari.

Nababalot ng usok ang buong kabundukan, at napupuno na rin ang mga butas nito. Napakalakas na yanig ang naramdaman sa paligid ng Kanlaon. Bumigat ang dibdib ni Anslemo dulot ng paghinga niya sa makapal ng usok.

At bigla siyang nagising.

Lumipas ang ilang taon at may namuhay ulit sa lugar. Nagtayo sila ng mga barrio sa gilid ng kabundukan, pero wala ng naglalakas loob na magtanim ulit ng tabako.

Walang nakakaalam sa kinahinatnan ni Anselmo, may nagsasabi na kinuha siya ng hari para sa kakaibang parusa. Ang sabi naman ng iba nagpakalayu-layo na siya para takasan ang hagupit nito.

Hindi na mahalaga kung nakipagsabwatan ang mga tao sa kasalanan ni Anselmo. Wala ng puwedeng maitanim sa kabundukan ng Kanlaon.

Habang hindi pa tapos ang kaniyang paninigarilyo.

=———————————————–=