*Note this story is in Hiligaynon

1. Ang babaye sa merkado. Wala niya ginputos ang mga utan sing insakto.
2. Sa nagabusong nga babaye nga nagkuha sang taxi nga ginpara ko. Indi buot silingon nga bangod nagsala ka, dapat ako magduko sa imo.
3. Ang driver sang jeep nga dyutayan nalang ako bungguan. Indi na sia dapat magmaneho.
4. Sa babaye nga nagsal-ot sa linya sa tren. Ginahuna-huna niya nga kay tungod mayara sia sing Louis Vuitton nga bag, maubra na niya kung ano ang iya gusto.
5. Sa bata nga lalake nga indi mag-untat wakal. Ang iya wala untat nga pag-uwang naghatag sa akon sang sakit sa ulo.
6. Sa tinidyer nga nag-ubo sa kilid ko. Sin-o man bi makabalo kung ano nga sakit mayara sia.
7. Ang gwardya sa estasyon sang tren. Lantawa lang ang akon bag kag tama na. Tungod sa iya, dyutayan ko na indi maabtan ang akon tren.
8. Sa manugbaligya sing fishball. Ang imo pagpresyo kaangay na sing masimple nga pagpangawat.
9. Sa babaye. Abi niya maangkon na niya ang bisan ano sa kalibutan tungod kay sia magwapa. Hulat lang kag lantawa, isa ka adlaw maabot guid ang nagakaangay sa imo.
10. Yadtong mga turista. Abi nila pwede sila kapakita sing malaw-ay nila nga batasan sa akon banwa? Indi guid ako magpasugot. Kinahanglan nila mahibaluan nga ang pagtahod nagapanganak sa pagtahod.

Gintungtong sang tigulang nga babaye ang iya pangsulat kag nagpanghayhay. Kakapoy para sa iya ang adlaw nga ini, apang kay kadamo sang mga tawo nga nagtisting sang iya pasensya, kag syempre, tanan sila napaslawan. Nagtulok sia sa guwa sang iya bintana kag ginhanduraw ang tanan nga mga butang nga dapat niya agyan agud makapauli. Basi mangin maayo naman tanan bwas.

1. Sa bata nga lalaki nga may bitbit nga ido. Indi niya makontrol ang iya sapat kag nangihi ini sa akon.
2. Sa mga salawayon nga nagtumbo-tumbo sa palibot sing parke. Naghulat guid ako asta ang isa sa ila mabuka ang ulo, ugaling wala guid ina matabo.
3. Sa nagadalagan nga nagbunggo sa akon. Dapat sia magtulok sa kung diin siya makadto.
4.  Ang drayber sang taxi nga nagdul-ong sa akon sa balay. Ginpanaog niya ang bintana kag gintawag ang isa ka babayi nga nagalabay sa malain nga pamaagi. Kakap-al sing itsura niya!
5. Sa deliveryman. Nagsiling sila nga ang akon ginapadul-ong magaabot sa alas 4 sang hapon kag naghulat ako tubtob alas 5. Indi guid maayo ang serbisyo.

Nagalala lang nga nagalala. Ang listahan tani paagi lang para mapautwas ang iya kaakig kag handum nga wala nagasalig sa iya mahika. Ugaling adlaw-adlaw nalang may nagatisting sa iya. Ini ang mga tawo nga matyagan nila bal-an na nila tanan maski indi man kag ang mga nagapanumdom nga ila ang kalibutan.

Ginadumtan niya sila tanan, pati na ang mga wala man nakasala sa iya. Kay sa ulihi, paagyan na naman sia sang mga ini kag kinahanglan niya naman punggan ang iya kaugalingon. Gintabog sia sa madamo nga banwa sang nahibaluan sang mga tawo kon ano sia.

Indi na ato matabo liwat. Ginpromisa niya ina sa iya kaugalingon. Nagsigi lang sia dugang sa iya listahan asta madula ang iya kaakig. Kinahanglan niya ini pauntaton.

1. Ang kuring nga nagpukaw sa akon. Kada aga ara guid sia.
2. Ang mga anga ko nga tupad-balay. Indi guid sila mag-untat mitir sa akon kabuhi. Indi guid nila mapabay-an ang tigulang isa?
3. Ang manugbaligya sing taho. Indi guid mag-untat singgit kada aga. Malain na gani nga ang kuring ara na, kinahanglan ko pa guid sia atubangon.
4. Yadtong mga misyonaryo nga may bitbit Bibliya————–

Tama na. Tama na ato. Indi gani sia makaagi sa aga nga wala nagabukal sa kaakig. Siguro senyas na ini halin sa dalom. Kinahanglan na niya nga mangin iya kaugalingon liwat, agud mabuy-an kag mapahibalo sa mga tawo ang ila lugar.

Ginbuksan niya ang pwertahan kag ginbayaw ang iya kamot, ang isa ka tudlo sa langit.

Magasugod sia sa kuring kag maga-ubra sa iya dalan pasaka halin didto.

=——————————————-=

English Version

1. The girl at the market. She didn’t pack the vegetables right.
2. The pregnant woman that took the taxi I was hailing. Just because you made a mistake doesn’t mean I have to bow to you.
3. The jeepney driver that almost ran me over. He doesn’t deserve to drive.
4. That woman that cut the line at the train. She thinks that just because she has a Louis Vuitton bag that she can do what she wants.
5. That little boy that wouldn’t stop talking. His incessant yapping gave me a he
6. That teenager that coughed beside me. Who knows what kind of diseases he might have. Someone should teach him manners.
7. The security guard at the train station. Just look through my bag and be done with it. Because of him I nearly missed my train.
8. The fishball vendor. His prices were robbery, plain and simple.
9. That girl. Thinking she can own the world because she’s beautiful. Wait and see, one day you’ll get what’s coming to you.
10. Those tourists. Thinking that they can be rude in my town? I will not let that happen. They need to know that respect begets respect.

The old woman put her pen down and sighed. Today was so tiring, there were so many people that tested her patience, and, of course, all of them had failed. She gazed outside her window and imagined all the things that she had to go through just to get back home. Maybe tomorrow would be better.

11. That boy with the dog. He couldn’t keep his animal under control and it slobbered all over me.
12. Those brats that were jumping around at the park. I waited for the moment one of them would crack their skulls but it never came.
13. That jogger that bumped into me. She should look where she’s going.
14. The taxi driver that brought me home. He rolled down the window and catcalled a woman passing by. The nerve of him!
15. The deliveryman. They said my package would arrive at 4pm and I waited until 5. Such shoddy service.

It was getting worse. The list was supposed to be an outlet, one way where she could sublimate her desires and release them without resorting to her magic. But day in and day out there were those that got in her way. Those that thought they knew better even if there wasn’t anything inside their heads, those that thought the world belonged to them.

She hated all of them, of course, even the ones that did nothing to her. Because eventually, they would cross her path and she would have to ball her hand into a fist to make sure she didn’t raise her finger. She had been chased out of many towns when the people found out what she was.

It wouldn’t happen again. That’s what she promised herself. Just keep adding to the list and all the anger would eventually stop. She needed it to stop.

16. That cat that woke me up. Every single morning it’s there.
17. My stupid neighbors. They won’t stop snooping into my life. Can’t they just leave an old woman alone?
18. The taho vendor. He won’t stop shouting in the morning. Bad enough the cat is there, I have to deal with him too.
19. Those Bible bearing missionaries—————-

Enough. It was enough. She couldn’t even make it though the morning without boiling over in rage. Maybe this was a sign from down below. She needed to be herself again, to let loose and make the humans know their place.

She opened the door and raised her hand, one finger to the sky.

She’d start with the cat and work her way up from there.

=——————-=

*The Hiligaynon language, also colloquially referred often by most of its speakers simply as Ilonggo, is an Austronesian regional language spoken in the Philippines by about 9.1 million people, mainly in Western Visayas and SOCCSKSARGEN, most of whom belong to the Visayan ethnic group, mainly the Hiligaynons. It is the second-most widely spoken language and a member of the so-named Visayan language family and is more distantly related to other Philippine languages.

Written by Karl Gaverza
Hiligaynon translation by Nicole Ponsoy
Copyright © Karl Gaverza
Translation Copyright © Nicole Ponsoy

Inspired by the Tagalog Hukloban legends

Diwata Illustration by Kristienne Amante
FB: Creatorivm

*Note this story is in Hiligaynon

Nabatian mo ang mga tingog nila nga ginatawag ang imo ngalan kag napayuhum ka tungod diri. Sa imo huna-huna, isa na naman ini ka gab-i sa syudad nga puno sing kasadya. Wala ikaw makadumdom kung sa diin ukon kung san-o mo sila nakilala, apang indi na ina importante sa imo, kay napun-an ka na sing kalipay. Kaupod sa ila, nagapangasadya man ang imo tagipusuon, kag nagasanag kag nagatahum pa guid ang imo nga kalibutan.

Katahum. Katahum sa ila. Kag manggaranon. Ini nga mga tawo halos indi mapatihan nga matuod. Daw ginaganyat ka kung magtulok ka sa manami nila nga mga mata. Daw indi ka pa guid magtandog sa ila mga maanyag nga panapton tungod sa kahadlok nga basi maguba ang tahi kag tela. Nagasidlak ang ila mga bayo kung maiguan sing kasanag nga daw huna-hunaon mo nga human ang mga ini sa bulawan. Basi amo man gid.

Sini nga gab-i, gindala ka nila sa lain nga lugar. Sa isa ka house party, siling nila. Apang paglab-ot didto, indi ini anggid sa mga party nga nakita mo sang-una. Regal, malapad, maluho, ni indi mo mabal-an kung ano nga mga tinaga ang makalaragway sa dalayawon nga sitwasyon sa sulod.

Ang kasadyahan napun-an sing mga magwapa kag magwapo nga mga tawo, apang makatilingala. Wala sing may naghambal nga isa ato gali ka costume party. Madamo sa ila ang nakapanapton kaangay sang mga bruha kag aswang, indi kaangay sa imo ginsuob. Wala man nagakabalaka ang imo bag-o nga mga abyan kag nagahambal lang nga ang importante yara ka upod sa ila.

Gintagaan ka nila sing mga pagkaon. Mayara sing itom nga kan-on, ugaling bal-an mo kung ano ang mas maayo. Mayara sila sing tanan nga mga managmi nga kagamiton, pati na ang mga managmi nga droga. Ginkaon mo man ini nga wala sing pagduwa-duwa. Naiguan ka na sing epekto. Imo nabatyagan nga nagailis ang itsura sang imo mga upod, ang ila mga buhok kag mata nagaputi. Nabatyagan mo man nga ikaw nagalutaw na, nga daw ginahakwat ikaw halin sa salog. Ang musika nagatudo man nga nagatudo.

Ginlantaw mo ang imo relo. Alas-dos na sing aga. Ginhuna-huna mo nga kinahanglan mo na magpauli. Magpauli sa imo normal, makasulum-od nga kabuhi, upod sang imo normal kag makasulum-od nga mga abyan. Ugaling wala ka na sing labot subong, imo napanumdom nga indi naman malain kung indi ka magpauli.

Indi mo na gusto magpauli.

Kay daw indi mo na man mahimo.

=——————————=

English Version

You hear their voices calling your name and you smile. Another night of fun out in the city, you think. You don’t remember where you met them or when that was, but it doesn’t matter, all you know is the thrill. How it makes your heart beat when you’re with them, how the world is somehow open and beautiful again.

Beautiful. They’re so beautiful. And rich. These people are almost too good to be true. They have eyes that just captivate you within a second of looking at them. You’re almost afraid to touch their clothes, like touching them might destroy the delicate fabric. They so brightly in the light you almost think they might be made of gold. Maybe they are.

Tonight they take you somewhere different. They say it’s a house party. When you arrive it’s unlike any house you’ve ever seen before. Regal, spacious, luxurious, you can’t even find the words to describe how amazing it is just to be inside.

The party is filled with equally beautiful people, but also some strange ones. No one told you it would be a costume party. So many people dressed as witches and aswang that you feel underdressed at this occasion. Your new friends don’t mind though, they say it’s so great to have you here.

They offer you some food, it looks like some kind of black rice, but you know better. They have all the best things, including the best drugs. You eat it without a second thought. The high is amazing. You feel things start to change and move around you. Everyone seems to be changing, their hair and eyes turning white. You can feel yourself floating, like you’re being lifted off the floor. The music feels like it’s getting louder.

You look at your watch. It’s 2am. Getting late. You know you have to get home. Have to go back to your normal, boring life, with your normal, boring friends. But somehow you don’t care anymore, it doesn’t seem like a bad idea to stay.

You never want to go home.

You don’t think you can.

=—————————=

*The Hiligaynon language, also colloquially referred often by most of its speakers simply as Ilonggo, is an Austronesian regional language spoken in the Philippines by about 9.1 million people, mainly in Western Visayas and SOCCSKSARGEN, most of whom belong to the Visayan ethnic group, mainly the Hiligaynons. It is the second-most widely spoken language and a member of the so-named Visayan language family and is more distantly related to other Philippine languages.

Written by Karl Gaverza
Hiligaynon translation by Nicole Ponsoy
Copyright © Karl Gaverza
Translation Copyright © Nicole Ponsoy

Story inspired by the Dalaketnon entry in Creatures of Philippine Lower Mythology. Ramos.

Illustration and Watercolor by Laura Katigbak
FB: Rabbit Heart
IG: https://www.instagram.com/rabbitheartart/