*Note this story is in Waray
Sa una kay yaon ginoo nga si Gamhanan, an pinaka-makusog sa ngatanan nga mga ginoo, an taga-hatag sa kinabuhi, seguridad, ngan pangangabuhian. Nakaistar siya upod an iba nga mga ginoo sa Bukid Daeogdog, sira an nahatag kinabuhi ngan nahatag silot san mga mortal.
Sa urhi kay mahatag si Gamhanan uran ngan grabe nga kahubasan sa mga mortal nga dire masunod sa kanya karuyagon. An mga dire mahatag sin tuhay nga halad sa kanya kuyba nga iristaran kay maaram sa dire maupay nga mahitatabo sa kanra tungod sa ginoo.
Sa una kay mayaon paborito nga binuhi si Gamhanan, and Panigotlo. Natabok ngani sa salog kay mali manla inagi nga hayag. Maupay gud in inga hayop nga bisan sin-o dire magbubuhat sin maraot niya, diri la tungod sa kahadlok kan Gamhanan kundi kahadok liwat sa puyde mahitabo sa kanra nga kadimalasan pinaagi sa kanya haya.
Sa urhi kay mahaya an panigotlo bago an bug-os nga bulan, kay siya an tagadara san kaupayan sap ag ani ngan kayamanan. Maglilipay an mga tawo ngan magtitima para sa kanra pagpasalamat sa dako nga ginoo ngan sa kanya binuhi.
Sa una kay may kalipayan ngan kahayag. Waray dapat ikahadok an panigotlo sa mga katawhan nga ada sa palibot sa Bukid san Daegdog, kay pinaura siya, ngan siya an nakakahibaro kun masuswertehan o kun didimalason an sayo ngatawo.
Sa urhi kay napatay ine nga halangdanon nga hayopan sa sayo nga angangayam nga nagngangaran Dagasanan. An kanya busag nga barahibo kay napuno san dugo. An kanya haya kay dire na makakasugad sa pagkarangya ngan tumong, ngan dire nalat makakasugad kun yaon tiarabot nga baha ngan pagka langiob.
Sa una kay yaon maupay nga ginoo ngan kanya binuhi.
Sa urhi kay ginabaydan san mga mortal an kanra nahimo.
=————————————————————-=
In the beginning, there was the great god Gamhanan, the most powerful of all the gods, the giver of life, security and livelihood. He dwelt with the other gods of his land in Mount Daeogdog, giving life and punishing errant mortals.
In the end, the god Gamhanan would send the rain and drought to those mortals who would defy his will. Those that would not give the proper offerings to his cave dwelling would know the bitter taste of the god’s punishment.
In the beginning, there was the panigotlo, Gamhanan’s favored pet. It dashed across the river like a ray of pure light. So beautiful was this animal that none would dare harm it, not only for fear of Gamhanan’s retribution but also because it could foretell omens with its bleating.
In the end, the panigotlo would have its last bleating before the full moon, being the harbinger of good harvest and fortune. The people of the village would rejoice and prepare for their thanksgiving to the great god and his pet.
In the beginning, there was joy and light. The panigotlo did not have anything to fear from the mortals surrounding Mount Daegdog, for it was favored, and it would foretell favor or misfortune.
In the end, the majestic beast was killed by a lowly hunter named Dagasanan. Its white fur forever stained by blood. Never again would its bleats tell of abundance and purpose, never again would it warn of flood and despair.
In the beginning, there was the great god and his pet.
In the end, the mortals paid their price.
=—————————————————————————-=
*Waray is the fifth-most-spoken native regional language of the Philippines, native to Eastern Visayas. It is the native language of the Waray people and second language of the Abaknon people of Capul, Northern Samar and some Cebuano-speaking peoples of eastern and southern parts of Leyte island. It is the third most spoken language among the Visayan languages, only behind Hiligaynon and Cebuano.
Written by Karl Gaverza
Waray translation by Jmee Juanerio
Copyright © Karl Gaverza
Translation Copyright © Jmee Juanerio
Inspired by the Panigotlo description in ‘A Legend of Aklan’ in Philippine Folk Literature: The Legends. Eugenio. 2002.
Panigotlo Illustration by Julius Advincula
IG: https://www.instagram.com/