*Note this story is in Aklanon
Sa ibabaw it kaeangitan ag sa kaeawakan, ro mga bituon nagapamati it imo nga mga pangamuyo.
Nagapahibilin sanda bilang mga mahipos nga saksi sa pagsaysay it mga dating istorya, ugaling maskin sanda dapat hay magtindog sa kilid kun ro Makagagahom hay magpakita sa anang gamhanan.
Ro mga bituon hay owa it pakialam. Nagdaog sanda halin ku bata pa ro kalibutan ag ro sangkatawohan hay isaea eamang nga pagpamisok sa mata it Makagagahom.
Ro mga bituon hay nagapahibilin ag nagatiis lang sanda.
Nagaumpisa ro atong istorya sa isaeangka ginsabat nga pangamuyo.
Ro Naga hay ginagutuman. Owa ra nagpakita it kaeuoy sa mga tawo nga nagakabuhi sa teritoryo ngara. Halin sa anang mga kalimutaw ginapaeukpan na kara ro mga haligi it kaeayo, nga nagasunog it tanan nga ginaturing kara nga biktima. Ro hilo nga nagailig halin sa ana kara nga nuybing nagaeayo nga dila nagaeapnaag sa anang mga biktima nga owa it kaeuoy.
Tatlo lat’a nga kaeag ro nahabilin pagkatapos nga eamunon ku mangtas nga mga maeain, sambilog nga ina, sambilog nga ama, ag sambilog nga unga nga eaki.
Ag hara ro anda nga pangamuyo nga habatian ku mga bituon.
“Makagagahom nga euwasa kami halin sa rayang maeagko nga Naga, ikaw eamang ro may gahum sa pagpugong kara,” ro pakiteuoy it ama.
Ro anda nga pangamuyo hay ginsabat ugaling bukon ito ro Makagagahom.
Ro mga bituon nagapamantaw samtang ro maeagko nga Naga naga-uyog it ana nga ikog ag nagpadaea it makahaeadlok nga hangin paadto sa mag-asawa. Hakita nanda ro mga bukid nga nagakurog sa kahadlok sa kun ano nga gahum may una ro sapat. Indi na kara pagpabay-an nga ro mga tawo hay mabuhi, ro kapintas it Naga hay indi pagpabay-an da.
Ginalibutan ku kaakig ag dabdab ro pamilya, maskin do kalibutan hay matsa nagasinggit sa kasakit. Ro daean it Naga hay ginasunod ku kalisod ag pag-antos, ro mga nabali nga eawas it anang mga biktima nag-einapta sa aeagyan it mangtas hasta nga ro kaeagko nga mangtas hay nag-atubang sa ana kara nga ulihing biktima.
“Kun daya ro kabubut-on it Makaako hay pabay-an lang da,” ro ina hay nagahibi. Ginkupkupan na it hugot ro anang pamilya, ro habilin eamang nga kahilway sa anda nga pagkabutang.
Ro Naga hay nag-eumpat sa eangit ag ginbuksan ro anang maeagko nga puwak.
Ginpiyong it pamilya ro andang mga kalimutaw ag nagahueat sa indi malikawan, ugaling hay nabatian it Makaako ro andang mga pangamuyo ag ginpakita ro anang kabuot.
Nag-eumpat ro dragon, kaso owa na haabtan ro anang target. Nagsaka ra eabaw sa kaeangitan, nag-eampas sa mga gae-um ag sa ginaharian it mga bituon, ro daeagko nga mga kaeayo ag aso hay nagasunod sa ana nga likod.
Tag matsa indi eon makasaka ro Naga it mas mataas hay nagpundo imaw ra, nagabitay sa tunga it mga bituon ag ginapalibutan it anang kaeayo.
Ro pamilya hay nagpasaeamat sa Makagagahom sa ana nga kaeuoy, nga hasta sa ulihi hay dumdumon ro dayang adlaw nga sanda hay naeuwas halin sa mapintas nga sapat.
Ag paalin ro mga bituon?
Ginapabay-an lang nanda sa kabubut-on Makagagahom, nga ginbaton do bag-o nga lugar it Naga sa tunga it andang ginharian.
Ugaling maskin sanda nakasayod nga indi man ra magbuhay.
Tungod ro mga bituon makabati ku mga hutik it Naga. Ginahueat nanda ro katapusan it mga inadlaw kun ro dragon hay huypon paagto sa kalibutan ag eamunon ro tanan nga maeaot nga mga kaeag nga owa nagatuman sa Makagagahom.
Ag samtang ro mga bituon nagapahibilin nga matiyaga hasta nga ro kaeangitan hay maging anda it uman.
- Sa mito it Samal ro milky way hay nakikita bilang isaeangka maeagko nga nakakulong nga dragon.
=————————-=
English Version
Over the sky and in the firmament, the stars hear your prayers.
They stay as silent witnesses to the unfolding of history, but even they must stand aside when the Almighty displays His power.
The stars do not mind. They have prevailed since the world was young and humanity was but a glimmer in the Almighty’s eye.
The stars remain and they endure.
Our story begins with an answered prayer.
The naga was ravenous. It did not show mercy to the humans living in its territory. From its eyes shot pillars of flame, incinerating all those that it considered prey. The poison flowing from its nine forked tongue spread through its victims without pity.
There were only three souls left after the monster had devoured the wicked, a mother, a father and a son.
And it was their prayer that the stars overheard.
“Almighty deliver us from this great naga, only you have the power to stop it,” the father implored.
Their prayer was answered but not by the Almighty.
The stars watched as the great naga swung its tail and sent a terrible gale towards the couple. They saw the mountains shiver in fear at the beast’s power. It would not allow the humans to survive, the naga’s cruelty would not allow it.
Fury and flames surrounded the family, even the earth seemed to cry out in pain. In the naga’s path trailed misery and suffering, the broken bodies of its victims littered the monster’s passage until the great beast came face to face with its final prey.
“If this is the Almighty’s will then let it be so,” the mother sobbed. She held tight her family, the only comfort left in their plight.
The naga leapt into the sky and opened its titanic maw.
The family closed their eyes and waited for the inevitable, but the Almighty heard their pleas and showed his benevolence.
The dragon leapt, but it did not meet its target. It rose high into the heavens, past the clouds and into the realm of the stars, gigantic gouts of flame and smoke trailing in its wake.
When it seemed the naga could not go higher it stopped, suspended between the stars and surrounded by its blaze.
The family thanked the Almighty for His mercy, forever remembering the day they were saved from the savagery of the beast.
And what of the stars?
They surrendered to the will of the Almighty, accepting the naga’s new place betwixt their realm.
But even they know it will not last.
For the stars hear the naga’s whispers. They await the end of days when the dragon will sweep towards the earth and devour all those wicked souls that do not obey the Almighty.
And so the stars remain patiently until the heavens are theirs once again.
- In Samal myth the milky way is
=——————–=
*Aklanon (Akeanon), also known as Bisaya/Binisaya nga Aklanon/Inaklanon or simply Aklan, is an Austronesian language of the Bisayan subgroup spoken by the Aklanon people in the province of Aklan on the island of Panay in the Philippines. Its unique feature among other Bisayan languages is the close-mid back unrounded vowel [ɤ] occurring as part of diphthongs and traditionally written with the letter ⟨Ee⟩ such as in the autonyms Akean and Akeanon. However, this phoneme is also present in other but geographically scattered and distant Philippine languages, namely Itbayat, Isneg, Manobo, Samal and Sagada.
Written by Karl Gaverza
Aklanon Translation by Cezar Ryan Navida Doromal
Copyright © Karl Gaverza
Translation Copyright © Cezar Ryan Navida Doromal
Adapted from ‘The Dragon’ in Sulu Studies 2. Rixhon ed. 1973.
The Imprisoned Naga Illustration by Julius Arboleda