“Waay pa ako makapoy”
“Shhh, tigtululog na ini kag kinahanglan mo na magpahuway.”
“Apang waay pa ako makapoy. Nanay, pwede mo bala ako sugiran sing sugilanon? Palihog…”
“Sige, sige apang isa lang kag magtulog ka na dayon, OK?”
“Huo, nagapangako ako! Subong ano nga sugilanon ang isugid mo sa akon? May mga dragon kag mga bao kag mga spaceman?!”
“May yara ka sing aktibo nga panghunahuna apang magasugid ako sa imo sing sugilanon nga masami ginasugid sa akon sang akon nga iloy”
“Ooh…”
“Maghipos ka na, aton na sugoran ang sugilanon. Ini ginatawag nga “Si Juana kag ang Banwaanon”
“Isa sadto ka tion may isa ka babaye nga nagahingalan kay Juana, indi sia ang pinakamatahom sa banwa, kag pirme nia ginating’waan nga kalim’tan ang kamatuoran. Sa malain nga palad, ang mga tawo sa iya nga palibot indi luyag nga kalim’tan nia bisan nga kalabanan sa ila mga langolango manami, pero may isa ka babaye, si Luisa, waay sang liwan kon di mapintas.
Isa ka adlaw, si Juana nagapamalancha sang isa sa mga panapton ni Luisa kag aksidente nia nga nasunog ini. Naakig si Luisa, gintampa nia si Juana sa nawong kag ginsilingan pa nia lum’san nia kuno ang iya kaugalingon sa dagat. Si Juana, nga indi luyag magkuha sing laygay sa nagsakit sa iya, naghalin sa balay kag nagbalik sa balay sang iya mga ginikanan sa probinsya.
Bag-o sia makaabot sa iya nga ginapadulongan, nagdesisyon sia nga magdulog sa isa ka tuboran malapit sa isa ka lungib agod mag-inom sing mabugnaw nga tubi. Sang nagtangla sia, natingala sia sang nakakita sia sing matahom nga babaye nga may maputi nga buhok nga nagadala sing pila ka mga pinggan. “Ang ining tanan mga hulugasan tuman ka higko”, ang babaye nagsiling “mabuhat mo bala nga buk-on kag ihaboy ang mga ini sa suba para sa akon?”
Ginbuhat ni Juana ang pabor sang babaye kag gindala nia ang mga pinggan sa suba, apang nahunahuna nia nga ka nugon kon gub-on lang nia ang manami nga porselana kag nagdesisyon sia nga hugasan na lang ang mga ini kag ginbalik nia ang mga ini sa babaye.
Ang babaye nagpasalamat sa iya kag nagsiling “Sa imo nga kaalam igapadiaan ko ikaw, indi na ikaw mangin malaw-ay. Ipakita ang imo nga kaugalingon sa mga tawo sa banwa.”
Sang nagbalik na si Juana sa banwa kinahanglan nga ipakilala nia ang iya nga kaugalingon sa mga tawo sa banwa bangod naglain na ang iya nga dagway. Si Luisa, nga hinali lang nangin mabuot sa iya, desperado nga namangkot kon paano ini natabo. Ginsugid ni Juana ang iya inagihan sa babaye nga nagsiling nga buk-on nia ang mga porselana nga pinggan.
Si Luisa nagkadto sa sapa malapit sa lungib, nakita nia ang babaye kag nagsugid sang amo man nahanungod sa mga pinggan. Sa iya pagdali, gintuman nia ang babaye, ginpamuka nia ang mga pinggan sa suba. “Salamat, mahimo ka na maglakat” amo lang ina ang ginsiling sang babaye sa iya pagkatapos.
Nagbalik sa banwa si Luisa sa banwa, nga waay hinalung-ong nga nagbalhin sia sa mas malaw-ay pa kay Juana sangsa una.”
“Daw tuman ka makatalanhaga ina nga sugilanon, Nanay. Ano ang buot silingon sina?”
“Ining diotay sa sugilanon kag labaw sa paandam, palangga. Kon nagapakigsugot ka sa Banwaanon, indi mo gid mahibal-an kon ano ang imo nga makuha, apang samtang ginapakita mo ang imo nga kaalam kag maghunahuna sang mga butang, mabuhat mo nga nga magguwa nga mas maayo sangsa una.
Tigtululog na, habolan ko na ikaw.”
=—————–=
English Version
“I’m not tired yet!”
“Shhh, it’s bedtime already and you need your rest.”
“But I’m not tired! Mama, can you tell me a story? Pleeeeassse…..”
“All right, all right, but just one and you go right to bed after okay?”
“Yes, I promise! Now what story are you going to tell me? Can it have dragons and turtles and spacemen?!”
“You have such an active imagination, but I’m going to tell you a story that my mother used to tell me.”
“OOOOoooohhhh.”
“Hush now, let’s start the story. It’s called Juana and the Banwaanon.”
“Once upon a time there was a girl named Juana, she was not the prettiest girl in the town, and she always tried to forget the fact. Unfortunately, the people around her would not let her forget. Most of their jokes would be good natured, though, but one girl, Luisa, was nothing but cruel.
One day, Juana was ironing one of Luisa’s gowns and accidentally burned it. Luisa was furious, she slapped Juana right across the face and even told her to go drown herself in the sea. Juana, who wasn’t about to take advice from someone that just beat her, left the house and went back to her parent’s home in the province.
Before she reached her destination, she decided to stop by a spring near a cave to have a drink of cool water. As she looked up, she was surprised to see a beautiful, fair haired woman, carrying some plates. ‘These dishes are all very dirty,’ the woman said ‘would you be so kind as to break them and throw them in the river for me?’
Juana did the favor for the woman and brought the plates by the river, but then she thought how wasteful it would be to just destroy the lovely porcelain and decided to wash them and return them to the woman instead.
The woman thanked her and said ‘For your wisdom you will be rewarded, you shall be ugly no more. Show yourself to the townspeople.’
When Juana went back to own she had to identify herself to the townspeople because of how different she looked. Luisa, who was suddenly nice to her, desperately asked her how this happened. Juana related her experience with the woman who had told her to break the porcelain plates.
Luisa went to the stream by the cave, met the woman and was told the same thing about the plates. In her hurry, she obeyed the woman to the letter, breaking the plates in the river. ‘Thank you, you may go now’ was the only thing the woman said to Luisa after.
Luisa went back to the town, not knowing she had been transformed into something uglier than Juana had ever been.”
“That seems like a very strange story mommy. What does it mean?”
“It’s less of a story and more of a warning, sweetie. When you deal with the Banwaanon, you never know what you’re going to get, but as long as you show wisdom and think about things, you may manage to come out better than before.
Now it’s bedtime, let me tuck you in.”
=————————–=
*The Hiligaynon language, also colloquially referred often by most of its speakers simply as Ilonggo, is an Austronesian regional language spoken in the Philippines by about 9.1 million people, mainly in Western Visayas and SOCCSKSARGEN, most of whom belong to the Visayan ethnic group, mainly the Hiligaynons. It is the second-most widely spoken language and a member of the so-named Visayan language family and is more distantly related to other Philippine languages.
