*Note this story is in Bisaya
“Pag-andam na. Kinahanglan makagikan kita sa dili pa mosubang ang adlaw.”
Gipukaw ko ni Papa gikan sa akong maanindot nga damgo. Galupad-lupad ko sa kabukiran ug sa mga kakahuyan sama sa usa ka gamhanang bayani. Apan kay ang damgo aduna man gayu’y katapusan, busa kinahanglan na sab atubangon ang lahi na sab nga adlaw. Akong gisugdan ang akong mga buluhaton, nagkuha ug pagkaon ug nangandam sa mga panginahanglanon para sa maong adlaw. Nasabod na usab ang akong mga kamot sa pukot, busa gikasab-an ko ni Papa kay hinay ang akong lihok. Sama sa nahitabo kagahapon.
“Moadto ta sa may bukana karon.”
Nahibulong ko pagkadungog sa iyang gisulti kay kahibalo man ko nga si Papa ug ang uban pang mga mananagat galikay nga moadto didtong dapita. Ingon pa nila, peligro didtong dapita kay di masabtan ang kakusog sa agos sa tubig. Pero wala sab mi laing kapilian kay nagkanihit ang among kuha matag adlaw. Wala’y kasiguruhan kung hangtud kanus-a mi mabuhi sa pagpanagat. Sa akong huna-huna, sultihan nalang siguro nako si Papa nga manarbaho nalang ko didto sa siyudad kay sa mag-sige ko ug huna-huna kun duna pa ba mi igong makuha nga isda ug mapakaon sa tibuok pamilya.
“ Pagbantay ug siguraduha nga dili ka mosunod sa kahayag.”
Mao kini ang pasidaan nga ihatag kanamong mga mananagat ayha mi moadto sa tubig. Dili ko kahibalo kun unsa gayud ang buot ipasabot niini pero mura sab ug mahiluna mi kun makadungog ni-ining mga pulonga. Sukad sa akong pagsugod sa pagpanagat, kada adlaw na nako kini madungog. Sa akong pamati, ming- gaan ang pukot. Usa ka timailhan nga mas kusgan nako. Adunay purohan nga makasulod ko ug trabaho sa konstruksyon didto sa siyudad.
“Tabuni ang imong dalunggan!”
Nakuyawan ko sa singgit ni Papa. Dili nako masabtan kun nganong iyang ginatabunan ang iyang mga dalunggan. Adunay maanindot kaayo mga musika nga sama sa gakanta nga mga anghel nga nakapalibot kanako. Ang maong musika nakapanindot sa akong pamati ug gusto nako nga moadto sa gigikanan sa maong nindot nga musika.
“Ayaw ug adto sa tubig!”
Mura’g mao kana ang gisulti ni Papa, pero wala na kaayo nako siya madungog. Iyang gisuwayan pagbira pabalik ang akong mga bukton pero gusto gyud nako adtoan ang mang-aawit sa nindot kaayo nga kanta. Kinahanglan undangan na ni Papa ang pagbuhat sa ingon, ang kanunay nga pagpugong kanako . Wala siya mahibalo kun unsa kalisud ang among umaabot nga kaugmaon. Wala na mi yamo. Wala na’y mahatag nga isda ang dagat kanamo. Kinahanglan na namo moadto sa laing dapit diin makakaplag kami ug paglaum sa kinabuhi.
“Ang kahayag! Ayaw sunda ang kahayag!”
Ug nakita nako sila, silang tanan mga maanyag! Ang kahayag gikan sa ilalom sa tubig nagatawag kanako. Wala makasabot si Papa. Tigulang na gyud siya aron makita ang mga umaabot, dili sama kanako. Akong sundon ang kahayag aron masalbar kaming tanan. Makakuha ko ug igong salapi para ibuhi sa among pamilya. Makita ra niya. Makita ra nilang tanan.
————————–
English Version
“Get ready, we have to leave before sunrise.”
Papa woke me up from a nice dream. I was flying over the mountains and going through the woods like a superhero. But dreams always have to end, now it’s time to face another day. I start my routine, grabbing a meal and preparing all the supplies for the day. My hands got tangled in the nets again and Papa scolded me for being slow. Just like yesterday.
“We’re going by the cove today.”
That was strange. Papa and all the older fishermen would always avoid going near the cove. They say it’s dangerous since the current is unpredictable in that area. But I know we don’t really have much of a choice. The catch of the day has been getting smaller and smaller and I don’t know how long we can live off the ocean. I think I’m going to tell Papa that I should go to the city to find work. It’s better than wondering if we can catch enough fish to feed ourselves.
“Be careful and make sure you don’t follow the lights.”
It’s the warning that we fisherman say before we go out on the water. I don’t know what it’s supposed to mean but it’s always comforting to hear. I think I’ve heard it every day since I was old enough to be on a boat. The nets seem lighter today, a sign that I’m getting stronger. Maybe I can find work in a construction site in the city.
“Cover your ears!”
Papa’s shout scared me. I don’t know why he was covering his ears. The music was so beautiful. It was like a chorus of angels floating all around me. I feel so free, so in touch with the world. I want to go to whatever’s making such a beautiful sound.
“Don’t go in the water!”
I think that’s what papa said, but I didn’t hear him so well. He tried to pull me back by the arm but I need to go find the singer of this wonderful song. He needs to stop doing that, always holding me back. He doesn’t know how hard it’s going to be in the future. We don’t have anything left here. The sea isn’t going to keep giving us fish, not anymore. We need to go somewhere else somewhere where we can hope.
“The lights! Don’t follow the lights!”
I can see them now, they’re so beautiful. The glow under the water is calling me. Papa doesn’t understand. He’s too old to see the future. Not like I can. I’ll follow the light and it will save us all. I can make enough money to feed our family. He’ll see. They will all see.
————————–
*Visayan (Bisaya or Binisaya) is a group of languages of the Philippines that are related to Tagalog and Bikol, all three of which are part of the Central Philippine languages. Most Visayan languages are spoken in the whole Visayas section of the country, but they are also spoken in the Bicol Region (particularly in Masbate), islands south of Luzon, such as those that make up Romblon, most of the areas of Mindanao and the province of Sulu located southwest of Mindanao. Some residents of Metro Manila also speak Visayan.
Written by Karl Gaverza
Bisaya Translation by Shangrela V. Genon-Sieras
Copyright © Karl Gaverza
Translation Copyright © Shangrela V. Genon-Sieras
Story inspired by Kataw/Catao entry in Creatures of Philippine Lower Mythology. Ramos. 1971.
Kataw Illustration by Leandro Genisto from Aklat ng mga Anito
FB: That Guy With A Pen
Watercolor by Mykie Concepcion
Tumblr: http://