*Note this story is in Hiligaynon
Kalipayan niya ang ti-on sang kapistahan kada Disyembre tungod sa mga pamatan-on. Ka mga inosente sa ila, kadasig mag salig, ka mga dasig intu-on.
Parehos abi kay Jonah, gin bayaan lang siya ka dali sang iya ginikanan, nang laguyaw na siya dayon. Sa pag lagaw-lagaw niya, naka kita siya sang tigulang nga lalaki, may gina sukbit nga sako sa abaga.
“Ikaw si Santa Klaws ay?”, hambal ni Jonah. Nagsabat ang tigulang, “Abaw huo e! Gusto mo sang regalo haw?”
Ang gamay nga si Jonah, nag lingling sa sako, ano bala nga kalipay sang bata nga makabaton bag-o nga hampanganan. Wala gid siya naka pangaman, may nag lampos sang ulo niya kag wala na siya animo.
Hay, ang mga kabataan subong, puros na mga gaka wili sa mga gamit, ka lain man nga gamiton mo na para intuon sila.
Lain naman ni ya ang istorya ni Lualhati. Siya gid ni ang pinaka buotan nga bata nga gina pangamuyo ukon gina gusto nga bata sang isa ka mag-awasa. Ang iya pirme nga ubra, mag bantay sa iya mga kamanghuran.
Isog man ni siya nga bata, sang ging tambangan sila sang tigulang nga lalaki, gina sabad niya ini para lang nga maka dalagan palayo ang manghod niya nga lalaki, kag tungod da, siya ang ging sulod sa sako sang tigulang.
Ari naman ya ang bata nga si Flordeliza, gamay pa lang pero pirte na ka suplada. Indi mo ni ma istorya kung indi mo pag hatagan sang mga dulsi ukon panyam-is.
Ging into-into ini sya sang tigulang nga lalaki pakadto sa isa ka gamay nga alagyan. Bag-o pa siya maka syagit, ging sulod siya dayon sa sako upod sang iban pa nga mga bata.
Si Rizalino naman, pirme lang ga duko-duko ang ulo. Gapati gid abi ang iya ginikanan nga makabulig gid dako ang teknolohiya sa pag padako sa mga pamatan-on.
Kalipay gid niya sang makabaton siya sang tablet. Pila ka mga inoras ang ging kunsumo niya sa paglantaw sang maanyag nga mga kinarton kag mga hampang-hampang. Ging tratar na niya nga iya na kabuhi ang tablet.
Sa subrahan nga kalingaw niya sa tablet, wala gid siya nag abi-abi sa palibot niya, ging palapitan siya gali sang tigulang nga lalaki kag ging sulod sa sako.
Ang pinaka ulihi, si Amor, ang retobada nga bata. Nag layas ni siya halin sa ila balay kag nag layaw sa banwa kay indi niya gusto mamati sa ginikanan niya pirme lang ga sinilinggitan sa sulod-balay.
Kapila gid mag paandam ang iya ginikanan nga ‘Indi mag-istorya sa mga indi mo kilala’, pero anhon ta ina kay natural nga tig-a ulo man bi ang mga bata. Abi nila daw kabalo na gid sila sang tanan-tanan. Amo na ila panumdumon, pero kung patilawon mo na, dira gid na sila guro mag balalag-o.
Ging sigurado sang tigulang nga lalaki nga kumpleto na ang tanan nga panakot sa iya espesyal nga lulutu-on. ‘Dapat may bilin ni ang lulutu-on para mabaligya niya sa tindahan’, panaahumdom niya sa kaugalingon.
Gakabatyagan niya nga naga giho iya sako. Ang mga bata, amat-amat na nga ga bulugtaw, ka aga pa ni para dira. Halin sa banwa, ging pas-an niya ang prutas sang iya pinangabudlayan kag ging dala pakadto sa gamay niya nga kubo didto sa ka-umahan.
Indi amo ni ang pirme nga gakatabo. Sang una nga tyempo, indi niya kaya nga maka kuha sang madamo nga bata sa gamay lang mga mga inoras.
Ging dumdum niya nga sang una, ang mga maralagson nga kagulangan sa ila lugar, daw isa ka diyamante nga gina amagan ka mga negosyante.
Sang una, ga hulat lang na siya sang mga nag tinalang nga mga bata sa kagulangan kag iya sila kuhaon.
Ang mga ginikanan sang mga nagkala dula nga mga bata, halos aldaw-adlaw maka pamasyar sa iya kag pirme gapamangkot:
“Kita mo amon bata nga babaye?”, “Naka labay ni sila sa imo kubo?”, ” Pwede mo kami mabuligan pangita sa ila?”
Yuhom kaupod sang mga makapalati kag daw sa inosente nga mga tinaga pirme iya sabat. Indi man gid abi mag sulod sa paminsaron nimo nga ang isa ka mal-am, kag ugod-ugod nga lolo, makahimo malain nga butang parehos sang pag kuha sang mga gagmay nga mga bata. Daw ka kaladlawan na ya.
Ga arok-ok sang kakadlaw ang tigulang samtang papuli.
Kagamo sang kwarto sa sulod sang kubo. Ang lugar daw ging tugmawan sang pula nga dagta nga ga bukalwa sa palibot. May ara pa mga ginagmay nga butkon nga makit-an.
Ging butang sang tigulang nga lalaki sako kag nag gululuwa ang lawas sang mga bata. Iban sa ila ga giliho pa, pero kabalo man siya nga indi na sila makabugtaw gid.
Gingkuha na niya ang iya kutsilyo nga panglasā, kag ging handa ang kaugalingon para sa una nga pag ihaw. Ang bata nga baye, is Lualhati, ang pinaka lapit sa iya. Ging panumdom sang tigulang nga maayo ni nga klase ang iya dugo para himuon namit nga dinuguan.
Sang ging alsa sang tigulang ang dako nga kutsilyo, dira nag giho ang bata. Ging gamit niya ang tikod sang iya tiil para igu-on ang tiyan sang tigulang, natumba ang tigulang kag nakasyagit pa sang kasakit nga naaguman.
“Dalagan kamo tanan!”
Nag binangon dayon ang mga kabataan halin sa salog kag naka lab-ot sa pwertahan. Nalab-utan pa sang tigulang ang tiil sang isa ka bata nga lalaki, pero ging kagat sang bata ang iya kamot amo nga nakabuya siya.
Ging lantaw sang tigulang nga maka dalagan ang mga bata halin sa iya kubo. Wala na siya nagtilaw nga la-uton sila, kung maabtan man niya, ma law-ay kaledad sang karne nila. Tig-a na ina kag ga bahul-bahol ang kusúg nila tungod sa dalagan.
Ging kuha niya ang bangkito kag nag pungko. Dapat na gid nga maghalong na siya sa dason.
Nagtulok siya sa mga madako ang matag.as nga mga establisyemento sang banwa halin sa iya bintana.
Damo pa man mga kabataan a, kinahanglan lang, mangin maagwantahon kag may laba nga pasensya.
Isa pa, amo naman ni ang pirme nga gina ubra niya halin pa sang una nga tyempo.
=——————————–=
English Version
He loved the holiday season, there were so many children, so naïve and trusting.
Take Jonah for example, his parents let him out of their sight for only a few minutes. He wandered off in the mall and happened upon a nice old man carrying a sack.
He asked, “Are you Santa Claus?” and the man replied “Of course I am! Would you like a present?”
Jonah immediately peered into the sack, such was the boy’s excitement in getting a new toy. He didn’t even feel the blow to the back of his head. Kids these days were so materialistic, it would be such a shame if someone took advantage of that.
Lualhati was a different story. She was the most well behaved girl any parent could ask for. She spent her days looking after her little siblings.
She was such a brave girl too, distracting the old man long enough for her little brother to run away. She was no match for him of course, and into the sack she went.
Then there was the girl, Flordeliza, such a snobby little brat. She wouldn’t talk to anyone unless she thought they could give her sweets.
The old man used that to lure her into a nice little alleyway. Before she could even think to scream she was in the sack, along with the other children.
Rizalino always had his head down. His parents believed in letting technology do the brunt of the work when it came to raising children.
He was so proud when he got his tablet, he would spend hours and hours watching his brightly colored cartoons or playing another mind numbing video game. It was as if that screen was his entire world.
He never realized that there were things happening beyond his screen, like a very old man and a sack creeping up behind him.
And finally came Amor, a very troubled child. She would wander around the city because she didn’t feel like listening to her parents getting into a shouting match for the hundredth time.
If she listened to them she might have heard them say ‘Never talk to strangers’, but children can be so stubborn. They always think they know everything. That is, until everything proves them wrong.
The old man checked his list and made sure he had enough for his special recipe, he needed to have some left over to sell to the market, ‘It’s the holidays’ he reminded himself. There would be other chances, he just had to wait.
He could feel the movement coming from the sack. The children were starting to wake up, it was much too soon for that. The old man took the fruits of his labor, far away from the city to his little kubo in the mountains.
It wasn’t always like this, of course. In the old days he would never be able to get this many children in such a short amount of time.
He thought back to when the concrete jungles were a glimmer of inspiration in the eyes of the tycoons, and a sea of green dominated the landscape.
In those times he would have to wait for the odd child to wander into the woods, never to be heard from again. Their parents would come by and ask all the questions a concerned parent needed to ask:
“Have you seen our little girl?” “Did they walk by your kubo?” “Will you help us look for them?”
He would smile and say a few remorseful words. No one would ever think that an old, venerable lolo could have anything to do with the disappearances of a few children. The very thought was laughable.
And he laughed all the way home.
The room inside the kubo was pure chaos. Scarlet stains and misplaced limbs were fighting a battle for supremacy.
The old man put the sack down and five small figures came tumbling out. There was some slight movement, but he knew they wouldn’t regain consciousness for a few more minutes.
He grabbed his lucky cleaver and readied himself for the first chop. The girl, Lualhati, was closest. The old man thought that her blood would make for good dinuguan.
As he raised his knife, she decided to strike. The heel of her foot hit the old man’s stomach, he collapsed to the ground, letting out a scream of pain.
“Everyone run!”
In that instant the four other children woke from their stupor and made for the door. The old man managed to grab the leg of one of the boys, but he bit his hand and the old man lost his grip.
The old man watched as the children fled his kubo. He didn’t bother chasing them, all that running would make their meat tough and stringy.
He pulled up a chair and sat down. He would have to be more careful next time.
The old man glanced outside his window and stared at the tall buildings in the distance.
There would always be more children, and he was nothing if not patient.
After all, he had been doing this for a very, very long time.
————————–
*The Hiligaynon language, also colloquially referred often by most of its speakers simply as Ilonggo, is an Austronesian regional language spoken in the Philippines by about 9.1 million people, mainly in Western Visayas and SOCCSKSARGEN, most of whom belong to the Visayan ethnic group, mainly the Hiligaynons. It is the second-most widely spoken language and a member of the so-named Visayan language family and is more distantly related to other Philippine languages.
Written by Karl Gaverza
Hiligaynon translation by Eloiza Gaduyon
Copyright © Karl Gaverza
Translation Copyright © Eloiza Gaduyon
Inspired by the Tagalog Tigabulak legends
Tigabulak Illustration by Glendford Lumbao
Behance: https://www.behance.net/
