*Note this story is in Karay-a/Kinaray-a
Sangka gabi-i, may sangka bukaw nga naglingling halin sa buho kang kahoy. Dungan na kadiya ang pag-amat-amat kang hinay kang uran nga kaina pa wara naga-untat.
Tungod kay gutom, ginhumlad na ang ana nga mga pakpak kag naglupad, nagdapo sa kun diin dali tana makapangita kang ana nga karan-un.
Ginapanumdum na pa lang ang una na nga madagit kadiya nga gabi-i kag daw hindi run gid tana makahulat nga dunuton kag lamunon diya kang buo.
Ang amo diya nga bukaw, may tama ka anting nga pamati-an, tama ka sagad kay biskan ang pinakahinay-hinay nga paghulag kang ana nga daragitun, ana gid nga mabatian dayon.
Sa ana nga paglupad, may sangka baryo kang mga tawo tana nga na-agyan, kag gulpi man may nabati-an tana nga huni nga man-an na gid kung ano.
Hindi na gid masal-an ang huni nga daw nagatabyug-tabyug kang “kik kik kik.”
Kalabanan, ginapabay-an na lang man ang mga huni nga diya kun ana nga mabatian, ugaring daw natingala gid tana kadiya nga gabi-i kapin pa kay daw naga-amat-amat run man ka tudo liwat ang uran. Nadumduman na dayon ang mga gina-hambal kang mga mal-am nga mga bukaw nga wara man kuno nagapanakit kang anda nga lahi ang mga tinuga nga diya kay ang mga tawo lang man ang gina-tuyo nanda. Hambal nanda, ang mga tinuga nga diya labug ti dila, naga-hapon sa mga bubong kang mga panimalay, kag nagahuni-huni para patalangun ang mga tawo.
Ginpirung kang bukaw ang ana nga mga mata kag ginpamatyagan kun sa diin ayhan nagahalin ang huni, ginapandumdum kun ano gani ang dapat na nga pangita-un.
Burubhay, naman-an na run gid man kun sa diin ayon naga-hinumtang ang tinuga.
Ana nga gin-agtunan ang lugar kag nagdapo sa bintana, ginalantaw kun ano ang mga masunod nga mga mahinitabo kadiya nga gabi-i.
May tatlo ka mga tawo nga iriringud naga-tururog. Sangka bata, sangka babayi nga naga-busong, kag sangka lalaki.
Biskan tudo ang uran, mabatian gid giyapon kang bukaw ang huni kang basa nga naga-turo sa busong kang babayi. Nakita kang bukaw ang pag-tindug kang babayi kag gin-butangan ka inug-salo ang gina-turu-an kang basa. Nagsaylo ang babayi kang pwesto nga ana nga turugan, ugaring nakita kang bukaw nga gin-sundan man giyapon tana kang basa nga sa busong na man giyapon naga-turo.
Burubhay, may nabatian liwat nga huni ang bukaw.
Tu-ay liwat. “Kik kik kik!”
Daw hani-hani lang nga abi mo bala halin sa marayu ang huni.
Nagpangraramig ang pamatyagun kang bukaw.
Gulpi nag-bugtaw ang lalaki kag ang bata tungod sa huni, kag ang lalaki, abtik nga nag-buol kang binangon kag nagdalagan paguwa.
Dali-dali nga naglupad ang bukaw paagto sa tubang kang balay agud lantawun kun ano ang himu-on kang lalaki.
Naga-hana-hana nga manglabo ang lalaki kang ana nga binangon sa kadul’man kag nag-singgit, “Kun hindi mo pag-untatan ang pamuloy-an ko, agtunan ta gid kaw sarum-an sa balay mo!”
Kag gulpi lang man nga nag-untat ang huni. Gulpi nag-linung kag wara run ti iba nga mabati-an ang bukaw kung hindi ang hinay-hinay nga pag-turo kang uran sa tunga kang kagab-ihun.
Nag-halin ang tinuga nga wara naka-dawi kang ana nga panyapon. Nagkara-kadlaw na lang ang bukaw kay sa ana nga pinsar, hindi gid ria matabo kadiya nga gabi-i.
Naglupad run man parayu ang bukaw angud mangita man kang ana nga karan-un.
Man-an gid man ayhan kang lalaki kun sa diin ang balay kang tiktik?
English Version
One night, an owl poked its head out of its tree hole. The rain was weakening into a manageable shower.
Hungry as it was, it stretched its wings and flew to the perches where it could find prey.
It imagined its first meal of the night, how it couldn’t wait to crush their prey and swallow it whole. The thought made it positively giddy.
Now the owl had a very good sense of hearing, in fact it was adept at listening for even the slightest hints of movement to catch their quarry.
As it flew over a human village it heard a familiar sound.
The unmistakable cadence of ‘kik kik kik’.
The owl would have ignored it as it always had, but it was curious and the rain was starting to get stronger. The elder owls told the young that these creatures are harmless to their kind, only targeting humans. They described in detail the long tongue, perching on the roofs of human houses and their confusing sound.
Closing its eyes, the owl concentrated to find the source of the sound, remembering what it should be looking for.
After a few moments it was confident that it located where the creature would be.
So, it stayed by the window and watched the events unfold.
There were three humans sleeping side by side. One child, a woman that was clearly pregnant and a man.
Even through the noise of the raindrops the owl could clearly hear the sound of some liquid dropping on the stomach of the woman. The owl saw her stand up and put a dipper where she was. The woman moved and found another place to sleep, but again the owl could hear the same sound of droplets hitting her stomach in a familiar tempo.
And then the owl’s ears piqued.
There it was. ‘kik kik kik’
It was almost like a whisper, as if the sound traveled great distances to settle on their ears.
The owl’s blood ran cold.
The man and the child both woke up to the sound and almost through instinct the man grabbed a bolo and rushed outside.
The owl flew to the front of the house to see what the man would do.
The man shouted “If you don’t leave my family, I will go to your house tomorrow!” All the while swinging his bolo through the rain.
And in an instant, it stopped, the owl could only hear the pitter-patter of the drizzle as it washed over the midnight moon.
The creature left, unable to get its meal, and the owl scoffed and told itself that wasn’t going to happen to it tonight.
As the owl flew to its hunting grounds it wondered.
Did the man really know where the tiktik’s house was?
=——————————————————=
*The Karay-a language, or Kinaray-a is an Austronesian regional language spoken by the Karay-a people, mainly in Antique in the Philippines, Iloilo and other provinces on the island of Panay, as well as portions of the SOCCSKSARGEN region in Mindanao. It is one of the Visayan languages, mainly along with Aklanon/Malaynon, Capiznon and Hiligaynon. As of 2015, there is an estimated 1,200,000 speakers of Kinaray-a with almost half of them are from Antique and Iloilo provinces.
Written by Karl Gaverza
Translation by Rolls Pagunsan
Copyright © Karl Gaverza
Translation Copyright © Rolls Pagunsan
Story inspired by a story told by Gil Geolingo
Tiktik Illustration by Gil Geolingo